Βασίλισσα της Ευρώπης

«Οκτώ δευτερόλεπτα. ΑΕΚ 89, Σλάβια 82. Ο Τρόντζος παίρνει την μπάλα, κρατάει, δίνει στο Βασιλειάδη, σουτάρει, δύο, ένα και λήγει, λήγει αυτή τη στιγμή ο αγών, είμαστε πρωταθλητές (…) κλαίμε όλοι, χιλιάδες κεριά έχουν ανάψει, χιλιάδες φωτοβολίδες, βαρελότα, η ατμόσφαιρα είναι φανταστική (…) να έρχεται ο Σαπόρτα να δώσει το Κύπελλο Ευρώπης στην ομάδα μας (…) είναι η Βασίλισσα της Ευρώπης, η ΑΕΚ…». Πέρασαν ήδη 45 χρόνια από εκείνο το μαγικό βράδυ της 4ης Απριλίου 1968, όταν η ΑΕΚ έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα σε όλα τα σπορ που κατέκτησε ευρωπαϊκό τίτλο και η φωνή του Βασίλη Γεωργίου συνεχίζει να αντηχεί στα αυτιά των Ενωσιτών και να γεμίζει τις καρδιές μας με δέος και συγκίνηση. Με soundtrack την επική αυτή περιγραφή, γυρίζουμε πίσω το χρόνο για να θυμηθούμε την πορεία του Δικεφάλου προς την αιώνια δόξα.

Ουδέν κακόν, αμιγές καλού

Κατά ειρωνεία της τύχης, η ευκαιρία που δόθηκε στην ΑΕΚ να φτάσει στον τελικό του Καλλιμάρμαρου και να στεφθεί Κυπελλούχος Ευρώπης, οφείλεται σε μια παταγώδη αποτυχία! Εξηγούμαι: επί τέσσερις σερί σαιζόν, από το 1962-63 έως το 1965-66, ο Δικέφαλος κατακτούσε με χαρακτηριστική άνεση το πρωτάθλημα Ελλάδας και αναζητούσε την ευρωπαϊκή διάκριση στο Κύπελλο Πρωταθλητριών. Το 1966 άγγιξε το όνειρο, αφού κατόρθωσε να φτάσει ως το Final-4 που διοργανώθηκε σε Μιλάνο-Μπολόνια (τερμάτισε τελικά 4η). Στο ξεκίνημα της σαιζόν 1966-67 άπαντες προέβλεπαν άλλη μια εύκολη επικράτηση της ΑΕΚ, καθώς διέθετε μακράν την πληρέστερη ομάδα της κατηγορίας. Η Ένωση όμως, επηρεασμένη και σε ένα βαθμό από το θάνατο του αρχηγού της, Γιώργου Μόσχου, από καρκίνο, ηττήθηκε αναπάντεχα από τον ποιοτικά κατώτερο ΠΑΟ (που στηριζόταν ουσιαστικά σε δύο μόνο παίκτες, τον Κολοκυθά και τον Πέπα) και τερμάτισε 2η. Δεδομένου ότι τότε ακόμα στην Ελλάδα δεν είχε συσταθεί ο θεσμός του Κυπέλλου, κλήθηκε να αντιπροσωπεύσει τη χώρα στο Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης, ως δευτεραθλήτρια. Οι Μοίρες είχαν ήδη υφάνει το νήμα και γελούσαν αυτάρεσκα με τα σκυθρωπά πρόσωπα των ανθρώπων της ΑΕΚ το καλοκαίρι του 1967.

Οι πρώτοι θρίαμβοι

Η ομάδα ρίχτηκε στη μάχη του Κυπέλλου Κυπελλούχων 1967-68 με μια αμιγώς ελληνική σύνθεση 10 παικτών: Αμερικάνος, Τρόντζος, Ζούπας, Χρηστέας, Βασιλειάδης, Λαρεντζάκης, Πετράκης, Τσάβας, Νεσιάδης, Δημητριάδης. Στη θέση του προπονητή, τον μεγάλο Μίσσα Πανταζόπουλο είχε διαδεχτεί ο Νίκος Μήλας. Στην αρχική κλήρωση, η ΑΕΚ στάθηκε τυχερή και πέρασε στο β’ γύρο χωρίς αγώνα (ο αριθμός των συμμετεχόντων ομάδων ήταν μονός). Εκεί την περίμενε η βασκική ΚΑΣ Βιτόρια. Η πρώτη αναμέτρηση των δύο ομάδων έγινε στις 11 Ιανουαρίου 1968, στην πρωτεύουσα της Βασκονίας και η ΑΕΚ ηττήθηκε με διαφορά δέκα πόντων (82-72). Κορυφαίος για την Ένωση ο Γιώργος Τρόντζος που σημείωσε 25 πόντους. Επτά μέρες αργότερα, στη ρεβάνς του Καλλιμάρμαρου, με μπροστάρη έναν εκπληκτικό Γιώργο Αμερικάνο (41 πόντοι) και ενώπιον 20.000 οπαδών της, η Ένωση σάρωσε τους Βάσκους με σκορ 85-65 και προκρίθηκε πανηγυρικά στα προημιτελικά.

Αντίπαλος στη φάση των «8» ήταν η βελγική Ρουαγιάλ Άντερλεχτ. Στο πρώτο ματς, αυτό της Αθήνας, η ΑΕΚ έπιασε τα γνωστά υψηλά στάνταρ απόδοσής της και έφυγε νικήτρια με μια θεωρητικά ασφαλή διαφορά 22 πόντων (σκορ 76-54, Βασιλειάδης 19π., Τρόντζος 16π., Αμερικάνος 16π., Ζούπας 15π., Λαρεντζάκης 10π.). Στη ρεβάνς των Βρυξελλών όμως, οι Βέλγοι παραλίγο να ανακόψουν πρόωρα την πορεία των κιτρινόμαυρων, αφού ανέτρεψαν το εις βάρος τους 21-35 του α’ ημιχρόνου και είκοσι δευτερόλεπτα πριν τη λήξη έφτασαν στο 74-52, ισοφαρίζοντας τη διαφορά. Η τελευταία επίθεση του παιχνιδιού ανήκε στην ΑΕΚ. Με τους Αμερικάνο και Ζούπα εκτός μάχης (είχαν αποβληθεί με 5 φάουλ έκαστος) τη λύση ανέλαβε να δώσει ο Στέλιος Βασιλειάδης. Με μπάσιμο που επιχείρησε 3’’ πριν το τελικό σφύριγμα, κέρδισε φάουλ, ευστόχησε σε δύο ελεύθερες βολές και χάρισε στην ομάδα την πρόκριση στην τετράδα.

Οι τιτανομαχίες με την Ίνις Βαρέζε

Η δεύτερη συμμετοχή μέσα σε τρία χρόνια σε ευρωπαϊκό ημιτελικό ήταν πλέον γεγονός και στο στρατόπεδο των κιτρινόμαυρων όλοι ανέμεναν με αγωνία τα αποτελέσματα της κλήρωσης. Ο αντίπαλος που προέκυψε ήταν μια ομάδα-φόβητρο: κάτοχος του Κυπέλλου Κυπελλούχων 1967 νικώντας στον τελικό την Μακάμπι, κάτοχος του Διηπειρωτικού Κυπέλλου 1966 επικρατώντας της αμερικανικής Akron Wingfoots, δύο φορές πρωταθλήτρια Ιταλίας, το τοτέμ του ιταλικού μπάσκετ, η Παλακανέστρο «Ίνις» Βαρέζε. Έχοντας στη σύνθεσή της τον κορυφαίο Ιταλό μπασκετμπολίστα όλων των εποχών, Ντίνο Μενεγκίν, καθώς και δυο Αμερικάνους, τους Ολάντονερ και Σάλιβαν, η Ίνις φάνταζε το απόλυτο φαβορί. Οι δύο ομάδες αναμετρήθηκαν για πρώτη φορά την 7η Μαρτίου 1968, στο θρυλικό «Παλάτσο ντε λα Σπορτ» με τους Ιταλούς να κερδίζουν με σκορ 78-60. Ήρωας της ΑΕΚ σ’ αυτό το ματς αναδείχτηκε ο Αντώνης Χρηστέας. Εισελθών στο παιχνίδι στο 38^ο λεπτό και ενώ η ΑΕΚ ηττάτο με 24 πόντους διαφορά (75-51) και είχε εκτός παιχνιδιού τους Τρόντζο και Αμερικάνο με πέντε φάουλ, σημείωσε εννιά διαδοχικούς πόντους και κράτησε «ζωντανή» την Ένωση στο παιχνίδι της πρόκρισης.

14 Μαρτίου 1968. Το Καλλιμάρμαρο κοχλάζει από 60.000 οπαδούς της ΑΕΚ που υποδέχονται την ιταλική ομάδα με μια ευρύτατη γκάμα ιταλικών βρισιών και ιαχές «Αέρα! Αέρα!». Οι αστέρες της Ίνις, συνηθισμένοι να παίζουν σε κλειστά γήπεδα λίγων χιλιάδων θέσεων, λυγίζουν κάτω από τέτοια ατμόσφαιρα και η πρωτοβουλία περνά στα χέρια των Ενωσιτών. Μετά από υπεράνθρωπη προσπάθεια από όλους όσους αγωνίζονται (Αμερικάνος 31π., Ζούπας 10π., Τρόντζος 10π., Βασιλειάδης 10π.), η ΑΕΚ κατορθώνει λίγα δευτερόλεπτα πριν τη λήξη να ισοφαρίσει τη διαφορά των 18 πόντων (70-52) και να έχει την μπάλα για την τελευταία επίθεση. Οι Ιταλοί κλείνουν ασφυκτικά τους χώρους, όμως μια πάσα του Λάκη Τσάβα καταφέρνει να βρει τον Γιώργο Τρόντζο και ο σέντερ της Ένωσης με μια εντυπωσιακή κίνηση «ραβέρσα» πετυχαίνει το χρυσό δίποντο για να γράψει το τελικό 72-52!

Η στέψη

Η έτερη φιναλίστ ήταν η Σλάβια Πράγας. Δεύτερη στο Final-4 του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1966, 4η σε αυτό του 1967, με ένα άρτιο σύνολο παικτών του οποίου ηγούνταν ο κορυφαίος Τσέχος μπασκετμπολίστας όλων των εποχών, Γίρι Ζίντεκ. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της FIBA, ο τελικός της διοργάνωσης έπρεπε να διεξαχθεί σε μία από τις δύο πόλεις από τις οποίες προέρχονταν οι φιναλίστ. Ο τότε πρόεδρος της ΑΕΚ, Χρυσαφίδης ταξίδεψε στα γραφεία της FIBA και έπεισε τους αρμόδιους, πως η Ένωση είχε την ικανότητα να φιλοξενήσει τον τελικό. Οι Τσέχοι παράγοντες δεν έφεραν αντίρρηση, καθώς υποτιμούσαν την ΑΕΚ και θεωρούσαν σίγουρη την επικράτησή τους, έστω και εκτός έδρας. Το μόνο που ζήτησαν ήταν να καλύψει τα έξοδα του ταξιδιού τους η ελληνική ομάδα, επιθυμία που έγινε δεκτή.

Ο μεγάλος τελικός προγραμματίστηκε για τις 8.30 μμ της 4ης Απριλίου 1968. Ήδη δύο ώρες πριν το τζάμπολ του παιχνιδιού, το Καλλιμάρμαρο ήταν ασφυκτικά γεμάτο με 80.000 Ενωσίτες οπαδούς (ρεκόρ Γκίνες - ο αγώνας μπάσκετ με τη μεγαλύτερη προσέλευση φιλάθλων στα παγκόσμια χρονικά), ενώ στους τριγύρω δρόμους είχαν συρρεύσει σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής άλλοι 40.000(!) για να ενισχύσουν με τις φωνές τους την προσπάθεια της ΑΕΚ. Όλη η υπόλοιπη Ελλάδα ήταν γαντζωμένη πάνω από τα ραδιόφωνα, κρεμασμένη από τα χείλη του εκφωνητή Βασίλη Γεωργίου. Το σύμπαν είχε συνωμοτήσει και πολύ απλά ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ να χάσει η ΑΕΚ αυτό το παιχνίδι. Από την αρχή του αγώνα πήρε τα ηνία και προηγήθηκε με 14-7 στο ‘5, 25-21 στο δεκάλεπτο, 34-30 στο ’15 και 47-38 στο ημίχρονο. Μόνο μια φορά απειλήθηκε, στο ’28, όταν η Σλάβια με τους Ζίντεκ και Ρουτζίσκα ισοφάρισε σε 58-58 και στην επόμενη επίθεση πέρασε μπροστά με 58-60. Γρήγορα όμως αποκαταστάθηκε η τάξη, η ΑΕΚ μπήκε στο τέταρτο δεκάλεπτο προηγούμενη με 70-64, άντεξε στην αντεπίθεση των Τσέχων μετά την αποβολή του Ζούπα με πέντε φάουλ στο '36 και έκλεισε το ματς με το θριαμβευτικό 89-82, με καλάθια των Αντώνη Χρηστέα, Γιώργου Τρόντζου και Γιώργου Αμερικάνου.

Αναλυτικά οι συνθέσεις και οι σκόρερς του τελικού:

ΑΕΚ 89-82 ΣΛΑΒΙΑ ΠΡΑΓΑΣ

AEK: Αμερικάνος 29, Tρόντζος 24, Zούπας 12, Bασιλειάδης 11, Λαρεντζάκης 6, Xρηστέας 4, Tσάβας 3, Πετράκης, Νεσιάδης, Δημητριάδης

Σλάβια Πράγας: Zίντεκ 27, Pουζίτσκα 25, Μίφκα 14, Mπάροχ 12, Tόμασεκ 4, Kονοπάτσκο, Aμερ, Κρίβι, Κνοπ, Στάστνι, Λίζαλεκ

Καμιά πένα, κανένα πληκτρολόγιο, δεν μπορεί να μεταφέρει τις σκηνές που ακολούθησαν το σφύριγμα της λήξης καλύτερα από τη φωνή του Βασίλη Γεωργίου. Παραθέτω μόνο ένα γεγονός ενδεικτικό του πανζουρλισμού που επικράτησε: οπαδοί της ΑΕΚ σήκωσαν το αυτοκίνητο του Γιώργου Αμερικάνου στα χέρια και το μετέφεραν από το Καλλιμάρμαρο ως την πλατεία Βικτωρίας, όπου διέμενε ο άσος του Δικεφάλου!

Αντί επιλόγου

«Η 4η Απριλίου 1968 θα αποτελέσει σταθμό στην ιστορία του μπάσκετ. Για πρώτη φορά στην Ευρώπη και ασφαλώς σ' ολόκληρο τον κόσμο 80.000 θεατές παρακολούθησαν έναν αγώνα. Δυο ώρες πριν από την έναρξη του τελικού καμία θέση δεν είχε μείνει ακάλυπτη στο μαρμάρινο στάδιο. Παρά το γεγονός ότι πολλοί φίλαθλοι δεν μπόρεσαν να βρουν εισιτήριο, χιλιάδες ήλθαν και στάθηκαν έξω από τα προπύλαια του Σταδίου, για να παρακολουθήσουν τον αγώνα από τον... θόρυβο των εκδηλώσεων. Ο έναστρος ουρανός αυλακωνόταν από χιλιάδες χρωματιστές φωτοβολίδες κάθε φορά που η ελληνική ομάδα σημείωνε ένα καλάθι και πάνω από δύο ώρες η ιαχή «ΑΕΚ-ΑΕΚ» κάλυπτε κάθε άλλο θόρυβο. Θεέ μου, τι βοή ήταν αυτή χτες βράδυ στην Αθήνα. Ποτέ δεν έχει γίνει μια παρόμοια ατμόσφαιρα μπάσκετ, τόσο εξαιρετική, αλλά και τέτοιου πάθους»

- Πιερ Τεσιέ, απεσταλμένος της γαλλικής εφημερίδας L’ Equipe