Η ΑΕΚ στα χρόνια της Κατοχής

Το ημερολόγιο γράφει 29 Σεπτεμβρίου 1940. Οι χιλιάδες οπαδοί του Δικεφάλου αποχωρούν από το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας, έχοντας μόλις παρακολουθήσει την αγαπημένη τους ομάδα να συντρίβει με 7-3 τον Ολυμπιακό σε φιλικό προετοιμασίας ενόψει της αγωνιστικής περιόδου 1940-41. Τα χαμόγελα πλατιά και το ηθικό στα ύψη. «Κανένας δεν μπορεί να σταματήσει αυτήν την ομάδα, το τρίτο σερί πρωτάθλημα είναι εγγυημένο» παραληρούν οι Ενωσίτες και παραδέχονται οι αντίπαλοι. Η μοίρα όμως έχει αποφασίσει διαφορετικά. Ένα μήνα μετά, κι ενώ η ΑΕΚ προηγείται ήδη στο πρωτάθλημα της ΕΠΣΑ, το κατώφλι της Ελλάδας χτυπά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τη νίκη στο αλβανικό μέτωπο διαδέχεται η προδοσία και η ήττα και η τρανή ομάδα του Μαρόπουλου, του Τζανετή, του Χατζησταυρίδη, του Δελαβίνια, του Μάγειρα και των άλλων αστεριών βυθίζεται μαζί με την υπόλοιπη χώρα στο μαύρο σκοτάδι της Κατοχής.

Το γήπεδο της ΑΕΚ στα χέρια των κατακτητών

Η υποδούλωση της χώρας από τους ναζί είχε δραματικές συνέπειες για το ελληνικό ποδοσφαιρικό γίγνεσθαι. Οι κατά τόπους ποδοσφαιρικές ενώσεις διαλύθηκαν, τα σωματεία ανέστειλαν τη λειτουργία τους και τα γήπεδα επιτάχθηκαν από τις δυνάμεις κατοχής. Τη σκληρότερη μοίρα έμελλε να έχει το γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας, αφού οι Ιταλοί που ανέλαβαν να το επιτάξουν στην κυριολεξία το εκθεμελίωσαν. Ξήλωσαν ολοσχερώς τον αγωνιστικό χώρο, διέλυσαν τα γραφεία, ενώ λεηλάτησαν τις αποθήκες και τα αποδυτήρια, παίρνοντας ως λάφυρα παπούτσια, φανέλες και μπάλες τα οποία στη συνέχεια πούλησαν στη μαύρη αγορά. Με μεγάλο κόπο και διακινδυνεύοντας τις ζωές τους κατόρθωσαν οι άνθρωποι της ΑΕΚ να περισώσουν κάποια έγγραφα και ό,τι απέμεινε από το ενδυματολόγιο, φορτώνοντάς τα κρυφά σε ένα αυτοκίνητο και μεταφέροντάς τα σε ασφαλή τοποθεσία μέσα στη νύχτα.

Προσπάθειες ανασυγκρότησης

Η ποδοσφαιρική ομάδα της ΕΠΟΝ Αθήνας. Με το κασκέτο
του τερματοφύλακα ο Δελαβίνιας της ΑΕΚ

Οι ποδοσφαιριστές της ΑΕΚ επέστρεψαν στο σύνολό τους σώοι από τα μέτωπα του πολέμου και μαζί με συναδέλφους τους από άλλες ομάδες ξεκίνησαν από το 1942 μια προσπάθεια ανασύνταξης του ελληνικού ποδοσφαίρου, με στόχο να προσφέρουν μια διέξοδο ψυχαγωγίας στο δοκιμαζόμενο από την πείνα και της κακουχίες ελληνικό λαό. Ως αποτέλεσμα δημιουργήθηκε η «Ένωση Ελλήνων Αθλητών», η οποία ανέλαβε να διεξάγει αγώνες για φιλανθρωπικούς σκοπούς, αγώνες οι οποίοι έτυχαν της θερμής ανταπόκρισης του φίλαθλου κοινού. Προς το τέλος της Κατοχής αναδιοργανώθηκε και η ΕΠΟ και έλαβε χώρα ένα ανεπίσημο αθηναϊκό-πειραϊκό πρωτάθλημα, με τελική νικήτρια την ΑΕΚ. Συμμετοχή των παικτών της Ένωσης καταγράφεται και στις αθλητικές δραστηριότητες που ανέπτυξε η ΕΠΟΝ, η οργάνωση νεολαίας του μεγαλύτερου αντιστασιακού κινήματος της χώρας, του ΕΑΜ.

Το «Αντιστασιακό Ντέρμπι»

Την άνοιξη του 1942, η ΑΕΚ και ο Παναθηναϊκός έρχονται αντιμέτωποι σε φιλική αναμέτρηση στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, παρουσία 15.000 θεατών. Οι παίκτες των δύο ομάδων έχουν κανονίσει τα έσοδα του αγώνα να διατεθούν στο νοσοκομείο Σωτηρία, προς υποστήριξη των αρρώστων από φυματίωση συναδέλφων τους αθλητών. Οι Γερμανοί όμως που έχουν επιτάξει το χώρο έχουν άλλα σχέδια. Επιθυμούν τα έσοδα για τους εαυτούς τους και είναι μάλιστα διατεθειμένοι να επιβάλουν ως διαιτητή της αναμέτρησης έναν Αυστριακό αξιωματικό για να …ελέγχει την κατάσταση. Στο σημείο αυτό ας αφήσουμε καλύτερα την αφήγηση στον αείμνηστο «Ξανθό Αετό» της Ένωσης, τον αρχηγό της τότε, Κλεάνθη Μαρόπουλο:

«Λίγο πριν τον αγώνα, όπως είχαμε συμφωνήσει, φτιάξαμε μια επιτροπή από ποδοσφαιριστές και πήγαμε στο γραφείο του Απόστολου Νικολαΐδη, του πρόεδρου του ΠΑΟ. Στην επιτροπή ήταν ο Κρητικός από τον Παναθηναϊκό, ο Τζανετής κι εγώ. Ζητήσαμε από τον Νικολαΐδη να μας δώσει ένα μέρος από τις εισπράξεις, για να ενισχύσουμε τους φυματικούς. Μας απάντησε ότι δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει κάτι τέτοιο και μάλιστα μας ανακοίνωσε ότι διαιτητής στον αγώνα θα έπαιζε ένας Αυστριακός, αξιωματικός των δυνάμεων Κατοχής. Μετά από την απάντηση εκείνη, εμείς αποφασίσαμε να μην παίξουμε. Αν το κάναμε, θα ήταν σαν να συμφωνούσαμε με τους κατακτητές. Βγήκαμε στον αγωνιστικό χώρο και οι δύο ομάδες μαζί, χαιρετίσαμε τους φιλάθλους, κι αντί ν’ αρχίσουμε τον αγώνα, ανεβήκαμε στις εξέδρες κι αρχίσαμε να εξηγούμε στον κόσμο τι ακριβώς είχε γίνει. Ο κόσμος δέχτηκε τις εξηγήσεις μας. Αυτό που επακολούθησε δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε. Αγανακτισμένοι οι φίλαθλοι όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο και κυριολεκτικά δεν άφησαν τίποτε όρθιο. Οι ξύλινες εξέδρες ξηλώθηκαν, τα δοκάρια ξεριζώθηκαν, συνθήματα υπέρ των ποδοσφαιριστών και κατά του Απόστολου Νικολαΐδη αλλά και της διοίκησης του ΠΑΟ ακούγονταν. Τα επεισόδια πήραν έκταση και γρήγορα σχηματίστηκε αντιφασιστική διαδήλωση, που έφτασε μέχρι την Ομόνοια…»

Ο φόρος του αίματος

Σπύρος Κοντούλης

Ανάμεσα στους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που πέθαναν εξαιτίας της πείνας και των κακουχιών, που εκτελέστηκαν, δολοφονήθηκαν ή έπεσαν στα πεδία των μαχών, υπήρξαν αναμφίβολα αμέτρητοι «ανώνυμοι» Ενωσίτες αδερφοί μας, οπαδοί της βυζαντινογέννητης Θεάς. Η στενότερη κιτρινόμαυρη οικογένεια, η ίδια η ομάδα, γνώρισε μόνο μια απώλεια, αυτή του Σπύρου Κοντούλη. Ο Κοντούλης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1915 και έκανε τα πρώτα του ποδοσφαιρικά βήματα στην Άμυνα Νίκαιας. Στην ΑΕΚ ήρθε το 1935 και μέχρι το 1940 μέτρησε 39 επίσημες συμμετοχές και 1 γκολ, ενώ έγινε και 3 φορές διεθνής. Τον Απρίλιο του 1944 έπεσε σε γερμανικό μπλόκο στη συμβολή των οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας. Μεταφέρθηκε στο Χαϊδάρι όπου συνάντησε τον αδερφό του Βασίλη, που είχε συλληφθεί στο μπλόκο της Κοκκινιάς. Στις ίδιες φυλακές βρήκε και τον συμπαίκτη του στην Ένωση Κώστα Χριστοδούλου, που βασανίστηκε φρικτά από τα ναζιστικά κτήνη πριν αφεθεί ελεύθερος. Τον Ιούνιο του 1944, ο Σπύρος μαζί με άλλους πατριώτες μεταφέρονταν για εκτέλεση στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Στο Παγκράτι, κοντά στο Μετς, πήδηξε από το καμιόνι, αναζητώντας την ελευθερία. Δεν πρόλαβε όμως να απομακρυνθεί και ένα αυτόματο τον γάζωσε. Στο δρόμο της αθανασίας τον ακολούθησε λίγο καιρό αργότερα και ο Βασίλης που εκτελέστηκε στο Χαϊδάρι.